راهنمای کامل نگهداری و پرورش زامیفولیا (زاموفیلیا) (Zanzibar Gem | ZZ Plant)
زامیفولیا (زاموفیلیا) جواهری مقاوم برای هر خانه
زامیفولیا (Zamioculcas zamiifolia) که به اشتباه، زاموفیلیا هم تلفظ می شود، یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی است که به دلیل مقاومت فوق‌العاده اش شهرت یافته است. این گیاه با نام‌های رایج دیگری همچون زمرد زنگبار (Zanzibar Gem) و به اختصار گیاه ZZ نیز شناخته می‌شود. خاستگاه اصلی زامیفولیا، مناطق جنگلی و علفزارهای خشک شرق آفریقا است که این پیشینه جغرافیایی، باعث شده، زاموفیلیا بطور طبیعی، توانایی تحمل شرایط کم آبی و خشکی را داشته باشد.
این ویژگی‌ها، زامیفولیا را به گزینه‌ای ایده‌آل برای افراد مبتدی یا کسانی که زمان کمتری برای رسیدگی به گیاهان دارند، تبدیل کرده است. همانطور که در مطلب “راهنمای انتخاب گل و گیاه مناسب برای آپارتمان و محیط کار” گفتیم، زامیفولیا برای کسانی که مسافرت می‌روند و یا از نگهداریِ گیاه خود غافل میشوند، یک گزینه عالی محسوب می‌شود.
زامیفولیا، سیستم ریشه ای غده ای و پیازی شکل دارد که به “ریزوم” معروف است. این ریزوم‌ها به عنوان مخزن ذخیره آب عمل کرده و به گیاه امکان می‌دهند تا دوره‌های طولانی خشکی را تحمل کند.
بهترین نور برای زامیفولیا، نور غیر مستقیم در نزدیکی پنجره های شرقی یا غربی است.
رشد برگ های جدید این گیاه با رنگ سبز روشن آغاز شده و به تدریج به سایه تیره و عمیقی از رنگ سبز زمردی تبدیل می شوند. علاوه بر این، زامیفولیا گیاهی با رشد آهسته است که این خصوصیت، آن را برای نگهداری طولانی مدت در گلدان های آپارتمانی و محیط های داخلی مثل دفتر کار، بسیار مناسب می سازد.
باید توجه داشت که شیره و برگ های گیاه زامیفولیا سمی است و در صورت مصرف، برای انسان و حیوانات خانگی مانند گربه و سگ، تحریک کننده هستند. بهترین روش مراقبتی این است که گیاه را دور از دسترس کودکان خردسال و حیوانات خانگی نگهداری کرد تا از هرگونه تماس تصادفی و مصرف ناخواسته آن پیشگیری شود. این احتیاط ها به ویژه در زمان بریدن یا جابجایی قسمت های گیاه که شیره از آن ها خارج می شود، حیاتی است.
نکته قابل توجه دیگر این است که زاموفیلیا می تواند هوا را تصفیه کند و بازدهی بالایی در جذب دی‌اکسید کربن (CO2) دارد.
روش نگهداری گیاه زامیفولیا
نگهداری زامیفولیا بسیار ساده است و نسبت به کم آبی نیز مقاوم است. در ادامه روش نگهداری و پرورش زامیفولیا را شرح می دهیم.
زامیفولیا برگ های براق و گوشتی بسیار زیبایی به رنگ سبز زمردی دارد؛ برای تمیز نگه داشتن و پاک‌کردن برگ‌ها می توانید از اسپری براق کننده برگ گیاهان کیمیا استفاده کنید. از مصرف مواد شیمیایی که برگ‌ها را براق میکند خودداری کنید.
خاک مناسب زامیفولیا
خاک مناسب برای زاموفیلیا باید سبک، متخلخل و دارای زهکشی بسیار بالا باشد تا آب اضافی به راحتی از آن عبور کند و در اطراف ریشه ها جمع نشود.
ترکیبات ایده آل برای خاک زامیفولیا مخلوطی از خاک کاکتوس، خاک برگ، کوکوپیت، پیت ماس، پرلیت و شن درشت است. خاک های تجاری مخصوص زامیفولیا نیز معمولاً ترکیبی از این مواد هستند و از زهکشی خوبی برخوردارند.
علاوه بر خاک مناسب، وجود سوراخ های زهکشی کافی در کف گلدان از اهمیت حیاتی برخوردار است. برای بهبود هرچه بیشتر زهکشی، می توان از یک لایه نازک سنگریزه، خورده سفال یا پرلیت و یا لیکاپون در کف گلدان استفاده کرد.
اگر فرصت یا امکانات کافی برای ساخت ترکیب مناسب برای خاک زاموفیلیا ندارید، پیشنهاد کیمیا استفاده از خاک سوپر ویژه کیمیا، به عنوان بهترین خاک برای زامیفولیا می باشد. جهت خرید خاک مخصوص زامیفولیا می توانید از همین سایت (خاک و کود کیمیا) اقدام کنید. در صفحه محصولات خاک گلدان نیز می توانید انواع خاک گلدان را بررسی و برای خرید خاک گلدان، اقدام کنید.
بهترین زمان برای تعویض گلدان زاموفیلیا
زامیفولیا دوست دارد که ریشه هایش فضای گلدان را پر کنند و به همین دلیل نیازی به تعویض گلدان مکرر ندارد. معمولاً هر ۲ تا ۳ سال یک بار یا زمانی که گیاه به اصطلاح “ریشه دار” (pot bound) می شود، زمان مناسبی برای تعویض گلدان است. گلدان جدید باید تنها ۱ تا ۲ اینچ (۳ تا ۵ سانت) از گلدان قبلی بزرگ تر باشد تا فضای اضافی بیش از حد، باعث تجمع رطوبت و پوسیدگی نشود.
باید توجه داشت که شیره گیاه زاموفیلیا، سمی است به همین دلیل، هنگام انجام کارهایی مانند تکثیر یا تعویض گلدان، استفاده از دستکش توصیه می شود.
کود مناسب زامیفولیا
زامیفولیا گیاهی با رشد کند است و نیاز غذایی پایینی دارد. کوددهی زامیفولیا باید تنها در فصل رشد گیاه، یعنی بهار و تابستان، و به صورت ماهانه یا هر دو ماه یک بار انجام شود.
کودهای متعادل برای این گیاه مناسب هستند، اما کودهای با پتاسیم بالا مانند کود NPK 12.12.36 به دلیل نقشی که پتاسیم در تنظیم تعادل آبی و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی دارد، می توانند گزینه ای مؤثرتر باشند.
کود تقویت کننده ریشه گیاهان کیمیا (NPK 10.52.10)، برای گیاهانی مثل زامیفولیا که ریشه آن بصورت غده (ریزوم) می باشد بسیار مفید بوده و باعث تحریک پاجوش نیز می شود.
برای جلوگیری از سوختگی ریشه، بهتر است کود با نصف غلظت توصیه شده روی بسته بندی استفاده شود و از کوددهی بیش از حد خودداری شود. در فصل پاییز و زمستان نیاز به کود دهی نیست زیرا گیاه در این فصل ها رشد فعالی ندارد، مگر اینکه در تمام طول سال زیر نور مصنوعی رشد کند.
آبیاری و دمای مناسب زامیفولیا
شرایط آبیاری و رطوبت مورد نیاز زامیفولیا
یکی از مهم ترین و حیاتی ترین جنبه های نگهداری از زامیفولیا، مدیریت صحیح آبیاری است. آبیاری بیش از حد، به عنوان دشمن اصلی این گیاه شناخته می شود و شایع ترین علت پوسیدگی ریشه و زرد شدن برگ ها است. ریشه های غده ای زامیفولیا آب را ذخیره می کنند، به همین دلیل مرطوب ماندن بیش از حد خاک برای آن ها مضر است.
زمانی که خاک زامیفولیا بیش از حد خیس بماند، هوارسانی به ریشه ها کاهش می یابد و این شرایط، محیط مناسبی را برای رشد عوامل بیماری زای قارچی، مانند Phytophthora و Pythium فراهم می کند. این قارچ ها به ریشه ها حمله کرده و آن ها را نرم، تیره و بدبو می کنند. در نتیجه، ریشه های آسیب دیده دیگر قادر به جذب آب و مواد مغذی نیستند و این امر منجر به زرد شدن برگ ها و در نهایت از بین رفتن گیاه می شود.
برای جلوگیری از این زنجیره مخرب، باید به گیاه اجازه داد تا خاک بین دو آبیاری، کاملاً خشک شود.
یک روش مؤثر برای آبیاری، اشباع سازی کامل خاک است؛ به این صورت که تا زمانی که آب از سوراخ های زهکشی گلدان خارج شود، آبیاری ادامه یابد و سپس آب اضافی جمع شده در زیرگلدانی دور ریخته شود.
فواصل پیشنهادی برای آبیاری زامیفولیا هر ۲ تا ۳ هفته یک بار است، اما این زمان بسته به شرایط محیطی مانند میزان نور و دما می تواند متفاوت باشد. در فصل زمستان و دوره هایی که گیاه در حالت خواب قرار دارد، باید دفعات آبیاری را به شکل قابل توجهی کاهش داد.
در مورد رطوبت، زامیفولیا با رطوبت معمولی محیط خانه کاملاً سازگار است و برخلاف بسیاری از گیاهان آپارتمانی، نیازی به مه پاشی ندارد.
دمای مطلوب زامیفولیا
زامیفولیا دمای معتدل را ترجیح می دهد و دمای ایده آل برای گیاه زامیفولیا بین ۱۸ تا ۲۶ درجه سانتی گراد است. این گیاه نسبت به دمای پایین حساس است و دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد می تواند رشد آن را متوقف کند. همچنین، قرار گرفتن در دمای کمتر از ۸ درجه سانتی گراد برای گیاه مضر است.
بنابراین، باید از قرار دادن زامیفولیا در معرض جریان هوای سرد مانند کنار پنجره های باز در زمستان یا مجاورت وسایل سرمایشی خودداری کرد.
نور مورد نیاز زامیفولیا
گیاه زاموفیلیا بهترین عملکرد را در نور غیرمستقیم متوسط تا زیاد از خود نشان می دهد. قرار دادن آن در نزدیکی پنجره های شرقی یا غربی که نور ملایمی دریافت می کنند، ایده آل است.
نور مستقیم و شدید خورشید، به ویژه در تابستان، می تواند باعث سوختگی، زرد شدن و از بین رفتن برگ ها شود. از سوی دیگر، این گیاه به شکل قابل توجهی با محیط های کم نور نیز سازگار است و می تواند در این شرایط زنده بماند، هرچند سرعت رشد آن به شکل محسوسی کندتر خواهد شد.
در محیط های کاملاً فاقد نور طبیعی، می توان از نور مصنوعی یا فلورسنت استفاده کرد و گیاه به طور میانگین به حدود ۷ ساعت نور در روز نیاز دارد.
نور فیلترشده که از پشت پرده های نازک یا شیشه های مات به گیاه می تابد، بهترین شرایط را برای رشد و براق ماندن برگ ها فراهم می کند.
روش های تکثیر زامیفولیا
تکثیر زامیفولیا به سه روش اصلی تقسیم ریزوم (یا پاجوش)، قلمه ساقه و قلمه برگ انجام می شود. با اینحال سریع ترین و آسان ترین روش تکثیر زامیفولیا، تقسیم ریزوم است. روش های قلمه زدن، به ویژه قلمه برگ، به صبر و حوصله زیادی نیاز دارند، زیرا تشکیل ریزوم و ریشه می تواند ماه ها به طول بینجامد مثلا روش ریشه دار کردن در آب ممکن است ۲ تا ۹ ماه طول بکشد تا ریشه های جدید ظاهر شوند.
تکثیر زامیفولیا از طریق تقسیم ریزوم (پاجوش):
این روش برای گیاهان بزرگ و بالغی مناسب است که چندین ریزوم مجزا دارند و مراحل انجام آن به شرح زیر است:
- گیاه اصلی را به آرامی از گلدان خارج کرده و خاک اضافی را از ریشه ها جدا کنید.
- با دقت و به آرامی، بخش های مختلف گیاه را از هم جدا کنید. هر بخش باید شامل ریزوم، ساقه و چند برگ باشد.
- بخش های جدا شده را در گلدان های جدید با خاک تازه و زهکشی مناسب بکارید.
- برای جلوگیری از تنش و بهبود رشد زاموفیلیا، می توانید با کود آمینو اسید، گیاه را آبیاری کنید.
تکثیر زامیفولیا از طریق قلمه ساقه:
تکثیر زامیفولیا از طریق قلمه ساقه به روش زیر انجام می شود:
- یک ساقه سالم و بالغ با چند برگ را انتخاب کرده و با یک چاقو یا قیچی استریل از گیاه جدا کنید.
- برگ های پایینی قلمه را جدا کرده تا انرژی گیاه صرف ریشه زایی شود.
- قلمه را برای چند ساعت در هوای آزاد قرار دهید تا قسمت بریده شده پینه ببندد و سفت شود؛ این کار از پوسیدگی جلوگیری می کند. یا می توانید از قارچ کش پودری در قسمت بریده شده استفاده کنید.
- برای ریشه دار کردن در آب، انتهای بریده شده قلمه ها را به قارچ کش پودری آغشته نمایید و در یک ظرف آب بدون کلر قرار دهید (آب تصفیه شده یا آب جوشیده سرد شده) و هر چند روز تا یک هفته آب را عوض کنید. برای تسریع ریشه دهی، می توانید از کود ریشه زایی نیز استفاده کنید. پس از ایجاد ریشه هایی به طول چند سانتی متر، می توانید آن را به خاک منتقل کنید.
- برای ریشه دار کردن در خاک، از خاک سبک برای قلمه زنی یا از پرلیت مرطوب استفاده کنید. اولین آبیاری را با کود ریشه زایی و قارچ کش پودری انجام دهید (باید هر دو را در آب حل کنید). قلمه را در عمق مناسب بکارید و تا زمانی که خاک کاملاً خشک نشده، آبیاری نکنید.
تکثیر زامیفولیا از طریق قلمه برگ:
این روش به صبر بیشتری نیاز دارد و نتایج آن آهسته تر به دست می آید:
- برگ های سالم را از ساقه جدا کرده و آن ها را نیز برای چند ساعت در هوای آزاد قرار دهید تا پینه ببندند (یا انتهای بریده شده برگ را به قارچ کش پودری، آغشته کنید).
- برگ ها را از قسمت پایین در عمق ۱ سانتی متری خاک مرطوب یا پرلیت بکارید (برای تسریع ریشه دهی و تولید ریزوم، خاک یا پرلیت را با کود ریشه زایی، تقویت کنید).
- گلدان را در محیطی با نور غیرمستقیم قرار دهید و خاک را پس از خشک شدن مجدداً آبیاری کنید.
مشکلات، آفت ها و درمان زامیفولیا
آفت های رایج زامیفولیا
زامیفولیا به طور کلی گیاهی مقاوم در برابر آفات است، اما در شرایط استرس (مانند آبیاری نامناسب یا نور ناکافی) مستعد حمله آفاتی مانند شپشک آردآلود، کنه عنکبوتی و شته می شود.
- شپشک آردآلود: به صورت توده‌های سفید پنبه‌ای در زیر برگ‌ها و روی ساقه‌ها ظاهر می‌شود.
- کنه تار عنکبوتی: در محیط‌های خشک به گیاه حمله میکند و باعث زرد شدن برگ‌ها و ایجاد تارهای عنکبوت ریز در زیر آن‌ها می‌شود.
- شته: این آفت باعث به وجود آمدن چسبندگی روی برگ های زامیفولیا خواهد شد حتی اگر روی خود برگ چیزی قابل مشاهده نباشد.
روش های مقابله با آفات زامیفولیا
حذف فیزیکی: در آلودگی های سبک، می توان آفات را با یک پنبه آغشته به الکل از روی گیاه پاک کرد. این روش برای شپشک آردآلود بسیار مؤثر است.
سموم شیمیایی: در موارد آلودگی شدید، استفاده از سموم شیمیایی توصیه می شود. به دلیل سطح واکس دار برگ ها، ممکن است نیاز به تکرار سم پاشی وجود داشته باشد.
پیشنهاد کیمیا: دفع شپشک آرد آلود با آفت کش مایع قوی کیمیا 18cc
پیشنهاد کیمیا: دفع شته و دفع کنه تارعنکبوتی با آفت کش بسیار قوی گل و گیاه کیمیا 120cc
مشکلات رایج زامیفولیا
همانطور که در ابتدای این مطلب گفتیم، زامیفولیا گیاهی است که نسبت به شرایط محیطی، مقاوم است و نگهداری آسانی دارد، با اینحال ممکن است برخی مشکلات برای گیاه پیش بیاید که در ادامه به آن می پردازیم:
زرد شدن برگ های زاموفیلیا (شایع ترین مشکل):
زرد شدن برگ ها رایج ترین نشانه ای است که می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد.
- آبیاری بیش از حد: این اصلی ترین دلیل زرد شدن برگ ها است که اغلب با علائم دیگری مانند نرم و لزج شدن ساقه و بوی نامطبوع خاک همراه است.
- آبیاری کم: در مقابل، کم آبی شدید نیز می تواند باعث زرد شدن، چروکیدگی و پژمردگی برگ ها شود.
- نور نامناسب: قرار گرفتن در نور مستقیم و شدید، باعث زرد شدن و سوختگی برگ ها می شود.
- کمبود مواد مغذی: کمبود عناصر غذایی ضروری مانند نیتروژن می تواند منجر به زرد شدن برگ های قدیمی شود.
- آفات و بیماری ها: آفات مکنده شیره (مانند شپشک آردآلود و کنه عنکبوتی) و بیماری های قارچی نیز می توانند باعث زرد شدن برگ ها شوند.
- پیری طبیعی: زرد شدن برگ های قدیمی و ریزش آن ها یک روند طبیعی در چرخه زندگی گیاه است و جای نگرانی ندارد.
پوسیدگی ریشه و ساقه زاموفیلیا (بیماری مرگبار):
پوسیدگی ریشه یکی از خطرناک ترین بیماری های زامیفولیا است که اغلب ناشی از آبیاری بیش از حد است.
علائم: زرد شدن برگ ها، نرم و لزج شدن ریشه ها و ساقه، و بوی نامطبوع.
دلایل: رطوبت بیش از حد خاک به دلیل آبیاری زیاد، زهکشی ضعیف گلدان و خاک، یا دمای پایین محیط نگهداری.
درمان: فورا گیاه را از گلدان خارج کنید. ریشه های پوسیده، تیره و نرم را با چاقویی استریل جدا کنید. از یک قارچ کش مناسب استفاده کنید یا از روش های طبیعی مانند دارچین برای ضدعفونی بهره ببرید. گیاه را در خاکی تازه، استریل و با زهکشی عالی و در گلدانی با سوراخ های زهکشی مناسب، مجدداً بکارید.
رشد کند یا توقف رشد زاموفیلیا:
اگر رشد گیاه، کند یا متوقف شده، ممکن است به دلایل زیر باشد:
- نور کم: قرار گرفتن در محیطی با نور ناکافی می تواند سرعت رشد را به شدت کاهش دهد.
- کود ناکافی: کمبود مواد مغذی در فصل رشد نیز می تواند باعث توقف رشد شود.
- گلدان بزرگ: زامیفولیا زمانی شروع به رشد جدید می کند که ریشه هایش گلدان را پر کرده باشند.
گونه های مختلف زاموفیلیا (Zamiifolia)
- زاموفیلیا سبز: رایج ترین گونه زاموفیلیا که در هر خانه ای دیده می شود گونه سبز این گیاه است. این گونه، برگ هایی به رنگ سبز و براق دارد که می تواند جلوه زیبایی به محیط ببخشد.
- زاموفیلیا ابلق: این نوع زاموفیلیا، برگ هایی با رنگ های سبز و لکه های سفید یا زرد رنگ دارد. این نوع از زامیفولیا نسبت به دیگر گونه ها، به نور بیشتری نیاز دارد و در نور بسیار کم، شادابی و زیبایی خود را از دست می دهد. گیاهانی که به جز رنگ عادی سبز و تیره خود، رنگ روشن (مانند سفید، زرد، سبز روشن، کرم و …) دارند جزو گیاهان ابلق محسوب میشوند.
- زاموفیلیا بلک (سیاه): همه ما به دیدن برگ هایی با طیف رنگی سبز عادت داریم اما اینکه گیاهی با برگ های بنفش تیره یا مشکی ببینیم قطعا جالب توجه است. برگ های زامیفولیا بلک به قدری تیره است که به مشکی میل میکند.
- زاموفیلیا کوتوله: زاموفیلیا کوتوله یا زامیکرو یکی دیگر از گونه‌های زاموفیلیا است که به دلیل ظاهر و اندازه کوچک‌تر نسبت به دیگر انواع این گیاه، با این نام شناخته می‌شود. ارتفاع این گیاه در صورت رشد کافی و مساعد بودن تمام شرایط نگهداری، نهایت به ۵۰ سانتی‌متر می‌رسد که نسبت به دیگر انواع زاموفیلیا، چندان زیاد نیست.
پاسخ به سوالات شما در مورد زاموفیلیا (زامیفولیا)
بهترین خاک مناسب زاموفیلیا، خاک با زهکشی بالا است تا از پوسیدگی ریشه، جلوگیری کند. خاک های تجاری مخصوص زامیفولیا نیز در بازار موجود است مثل خاک سوپر ویژه کیمیا که حاوی کوکوپیت، پرلیت، ذغال و کود نیز می باشد و بهترین خاک برای زاموفیلیا است.
بهترین کود برای زاموفیلیا، کود پتاس بالا مثل NPK 12-12-36 می باشد که باید در فصل رشد گیاه و هر ماه یک بار با این کود، گیاه را آبیاری نمود.
بله، خاک کاکتوس به دلیل اینکه زهکشی مناسبی دارد برای زاموفیلیا مناسب است ولی بهتر است خاک کاکتوس کیمیا را با خاک برگ، کوکوپیت، پرلیت، پیت ماس و شن درشت، ترکیب کنید تا زهکشی بهتری برای زاموفیلیا داشته باشد.
و یا می توانید بجای همه این موارد از خاک سوپر ویژه کیمیا برای زاموفیلیا استفاده کنید.
زاموفیلیا بطور طبیعی، توانایی تحمل شرایط کم آبی و خشکی را دارد و پس از خشک شدن کامل خاک باید آن را آبیاری کنید. دمای بین ۱۸ تا ۲۶ درجه سانتی گراد برای زاموفیلیا مناسب است و نیاز به مه پاشی ندارد. کود پتاسیم بالا مثل NPK 12.12.36 در فصل بهار و تابستان بصورت ماهیانه یک بار، کافی است و نور غیر مستقیم برای زاموفیلیا مطلوب است.
بله مشکلی ندارد، ولی شیره گیاه زاموفیلیا سمی است و باید در موقع قلمه زنی، از دستکش استفاده کرد و یا بلافاصله دستها را پس از تماس با شیره گیاه، شستشو داد.
